Veritabanının mantıksal tasarımına veritabanı şeması adı verilir. Tablolar ve onların nitelikleri; veritabanı şemasını oluşturur.
Veritabanı şemalarını iki ana grup altında ortaya koymak mümkündür.
İki tablo birbirleriyle dış anahtar kullanılarak ilişkilendirildikten sonra, bu sınırlamalara dayanarak, iki tablo arasında silme ve güncelleştirme işlemleri otomatik olarak yerine getirilebilir.
Örneğin; PERSONEL ve BÖLÜM isimli iki tabloyu göz önüne alalım.
PERSONEL tablosunun Bölüm No isimli sütunu, BÖLÜM tablosuna ilişkin bir dış anahtar olarak tanımlanmıştır. Bu tür bir tanım beraberinde ilişkisel bütünlük özelliklerini getirecektir.
BÖLÜM isimli tablodan bir satırı, örneğin 10 numaralı bölümü silmek istiyoruz. Bu satır silindiğinde, PERSONEL tablosunda da aynı satır ile ilgili tüm kayıtlar otomatik olarak yok olacaktır.
Veri Değeri Sınırlaması
Tablonun herhangi bir sütununda yer alacak verilerin hangi değerlere sahip olabileceği konusunda sınırlamalar getirilebilir.
Örneğin, bir değerin NULL olamayacağı belirtilerek bir sınırlama yapılabilir.
Örneğin, PERSONEL’in şehir içi telefon numarasının 7 haneden fazla olmasını önlemek için böyle bir sınırlama konulabilir.
Benzer biçimde, bir öğrencinin doğduğu ilin trafik kodunun 2 haneden fazla olamayacağı ve 1 ile 81 rakamları arasında olabileceği biçiminde sınırlamalar getirilebilir.
Örneğin, PERSONEL tablosu için şöyle bir sınırlama tanımlandığını varsayalım;
Bölüm numaraları 1-99 arasında, yani iki haneli olacaktır. Bu sınırlamaya uymayan bir giriş yapılmaya çalışıldığında, örneğin bölüm numarası 400 olan bir kayıt girilmeye çalışıldığında, sınırlama nedeniyle kayıt ekleme işlemi yerine getirilmeyecektir.
İşletme Kuralları Sınırlaması
Tablolar üzerinde işletme kurallarına dayalı sınırlamalar yapılabilir. Bu sayede, işletme kurallarına uygun olarak veri bütünlüğü söz konusu olabilir.
Örneğin, işletmenin muhasebe bölümünde programcı kadrosuna sahip eleman çalıştırmak anlamlı değildir. Bunu denetlemek gerekecektir.
Veritabanına bilgi girişleri esnasında, muhasebe bölümüne yeni PERSONEL kaydı eklemek gerektiğinde, söz konusu işletme kuralı, uygunsuz veri girişlerini engelleyecektir.
Bu tür sınırlamalar çoğunlukla uygulama programları aracılığıyla denetlenir.
Nitelikler Arası Bağımlılıklar
Nitelikler arasındaki fonsiyonel bağımlılıklar belirlenerek, şema üzerinde düzenlemeler yapılır.
Veri bütünlüğünün ve tutarlılığının sağlanmasında, nitelikler arasındaki bağımlılıkların kullanılması yararlı olabilir. Niteliklerin birbirleriyle olan bağımlılığı göz önüne alınmadan veritabanı tasarımının yapılması sorunlara neden olacaktır.
