A ve B gibi iki varlık kümesi arasındaki R ilişki kümesi için dört farklı eşleme durumları olabilir. :
Birden – Bire,
Birden – Çoğa,
Çoktan – Bire,
Çoktan – Çoğa.
Birden–Bire İlişki
A varlık kümesi içindeki bir varlık, B varlık kümesi içindeki sadece bir varlık ile ilişkili ve B varlık kümesi içindeki bir varlık, A varlık kümesi içinde sadece bir varlık ile ilişkili ise birden-bire ilişki söz konusudur.
A ve B kümelerinin,
A = {a1, a2, …,an}
B = {b1, b2, …,bm}
biçiminde olduğunu varsayalım. A kümesinin her bir elemanının, B kümesindeki bir elemanla ilişkide olması bire-bir ilişkiyi ifade etmektedir.
Birden–Bire İlişki
Örnek: Müşteri-Hesaplar ilişkisini göz önüne alalım. Her müşteri için sadece bir hesap açtırılabildiğini ve birden fazla kişi için ortak hesap açılmasına izin verilmediğini varsayalım.
Şekil üzerinde gösterildiği gibi, her bir müşteri sadece bir hesap numarası ile eşlenebilmektedir. Aynı biçimde bir hesap numarası sadece bir müşteriye verilebilmektedir. O halde bu birden-bire ilişkidir.
Birden–Çoğa İlişki
A kümesi içindeki bir varlık, B kümesi içindeki birden fazla varlık ile ilişkili ise, bu eşlemeye birden-çoğa ilişki adı verilir. Bu durumun tersi geçerli değildir. Yani B kümesindeki bir varlık, A kümesindeki sadece bir varlık ile eşleşebilir.
Çoktan–Bire İlişki
A varlık kümesindeki birden fazla varlık, B kümesindeki bir varlık ile ilişkili ise, bu eşlemeye çoktan-bire ilişki adı verilir.
Örnek: A kümesi çocukları; B kümesi ise bu çocukların annelerini içermektedir.
A = {Çocuklar}
B = {Anneler}
küme elemanlarını daha açıkça yazabiliriz:
A = {Ali, Burak, Seçkin, Canan, Berk}
B = {Ayşe, Fatma}
Bu iki varlık kümesi arasındaki ilişki şu şekilde ifade edilebilir:
R={(Ali, Ayşe), (Seçkin, Ayşe), (Canan, Ayşe), (Burak, Fatma), (Berk, Fatma)}
Çoktan–Çoğa İlişki
A varlık kümesi içindeki bir varlık, B varlık kümesi içindeki birden fazla varlık ile ilişkili ise ve B kümesindeki bir varlık A kümesindeki birden fazla varlık ile eşleniyorsa çoktan-çoğa ilişki vardır.
Örnek: Müşteri-hesap ilişkilerinde, aile üyelerinin ortak hesap açabilmesi durumunda çoktan-çoğa ilişki söz konusu olmaktadır.
Bu şekil, müşteri-hesap ilişkisinin çoktan-çoğa biçiminde olduğunu göstermektedir. Müşteriler birden fazla hesaba sahip olabilmekte ve birden fazla müşteri aynı hesabı açabilmektedir. Örneğin, ?Burak? isimli kullanıcı 4500 ve 2310 numaralı iki hesaba sahiptir. Buna karşılık, 4500 numaralı hesabın aynı aileye üye ?Burak? dışında ?Begüm? isimli bir başka müşterisi bulunmaktadır.
Varoluş Koşulu
Eğer X varlığının bulunması, Y varlığının bulunmasına bağlı ise, X’in Y’ye bağlı olduğundan söz edilir.
Bir başka deyişle, Y silinirse X’in bir anlamı kalmayacaktır. O halde X’de silinmelidir sonucuna ulaşılır.
Böyle bir durumda;
Y’ye baskın varlık (dominant entity),
X’e bağımlı varlık (subordinate entity) adı verilir.
Örnek: Bir işletmede «ürün» ve «stok hareket» varlıklarının mevcut olduğunu varsayalım.
ürün={ürün isimleri}
stok hareket={günlük ürün giriş ve çıkış miktarları}
Burada varlıklar arasındaki ilişki birden çoğa doğrudur. Her ürün birden fazla stok hareketi ile ilişkilidir. Bu durumda, stok hareket varlık kümesinden bir varlığın silinmesi durumunda, ürün varlık kümesinden bir varlık silinmesi söz konusu olmaz. Çünkü bu varlık stok hareket kümesindeki başka varlıklarla da ilişkilidir.
Yukarıda söylenenin aksine ürün kümesinden bir varlık silinmesi söz konusu ise, bu varlıkla ilişkili olan tüm stok hareket varlıklarının da silinmesi gerekecektir. Bu durumda ürün varlığı baskın varlık, stok hareket varlığı ise bağımlı varlık olarak değerlendirilir.
